فیلم” بدون قرار قبلی” ساخته بهروز شعیبی
آخرین اثر بهروز شعیبی “بدون قرار قبلی” که در روز دوم جشنواره استانی اکران شد، فیلم ویژه‌ای است برای ما مشهدی ها!به این دلیل که بصورت جدی مشهد و اجزای فرهنگی مشهد در آن حضور مستقیم و تاثیرگذار دارند.
فیلم قصه دختری است که حدود سه دهه از ایران دور بوده است و حالا با خبر مرگ پدر به همراه کودکش که دچار عارضه اتیسم است به ایران سفر می کند.
فیلم از کهن الگوی سفر ،قهرمان بهره گرفته است و داستان دگردیسی شخصیت اول داستان با بازی پگاه اهنگرانی است که قرار است با سفر به سرزمین پدری و حضور در زادگاهش آهسته آهسته بازگشت به خویشتن داشته باشد. درکلیت قصه ،فیلمساز موفق عمل کرده است . شعیبی روایتش را بدون ریسک وبا ضربانی پایین به اتمام می رساند.این بدان معناست که در پایان قصه هیچ لحظه‌ای وجود ندارد که بیننده بعد از دیدن فیلم ذهنش با آن درگیر باشد.
اما انچه من می خواهم به آن بپردازم نقد موتیف‌ها و مولفه های بومی فیلم است. آنچه برای یک مخاطب مشهدی مشخص است نبود یک مشاور لهجه و آشنا به فرهنگ خراسانی است و این نشان می دهد شعیبی یا به متولد مشهد بودن خودش تکیه کرده است یا از مشاوری اشتباهی بهره برده است.
رضا صابری پیشکسوت و استاد قدیمی تئاتر خراسان در این فیلم نقش کسی را دارد که حاضر نیست خانه قدیمی خود در اطراف حرم را برای تبدیل شدن به هتل بفروشد. در کمال تعجب مخاطب شاهد است که صابری به عنوان یک شهروند قدیمی مشهدی با لهجه تهرانی صحبت می کند!
لهجه تکه‌پاره و من در آوردی الهام کردا که ملغمه‌ای است از برخی واژه های مشهدی با گویش تهرانی، از دیگر نقطه ضعف‌هاست . به این موارد عدم حفظ راکورد لهجه پگاه اهنگرانی و تبدیل فارسی شکسته به فارسی سلیس در نقش یاسی را هم باید اضافه کرد.
شعیبی که تلاش داشته از هر نماد فرهنگ و جغرافیای خراسان و مشهد اندکی در فیلمش داشته باشد؛ در سطح باقیمانده است و به همین دلیل ” بدون قرار قبلی” بیشتر شبیه یک تله فیلم شده است که مثلا به سفارش سازمان میراث فرهنگی یا دیگر نهادهای مرتبط استانی ساخته شده است!
به موارد ذکر شده البته باید دو مورد قابل تقدیر را اضافه کنم
اول پرداختن به زخم تخریب بافت قدیمی اطراف حرم و فاجعه‌ای که بلند مرتبه سازان بر این بافت آوردند.
دوم جلوگیری از بروز سانتیمانتالیسم و اغراق در ماجرای شفای کودک اتیسمی .
در نهایت اینکه ساخت فیلم توسط کارگردانان شناخته شده را در جغرافیای بومی و فرهنگی مشهد باید غنیمت و مبارک دانست. معتقدم همانند شهرهایی چون رشت، اصفهان، شیراز و… مشهد کاملا پتانسیل و ظرفیت ساخت فیلم با نگاهی نه تنها ملی که جهانی را نیز داراست.
حمید سبحانی
